Ελεγκτικότητα - Πως να τη διαχειριστείς 

• "Με ποιoν ήσουν χθες το βράδυ; Δεν σήκωνες το τηλέφωνο!"

Η Κατερίνα κάθεται στο τραπέζι της κουζίνας και ρωτά τον σύντροφό της με ένταση. Ο σύντροφός της μόλις γύρισε από μια βραδιά με φίλους, και το κινητό του ήταν εκτός λειτουργίας. Η Κατερίνα δεν ανησυχεί απλώς – είναι βέβαιη ότι κάτι ύποπτο συνέβη.

• "Γιατί έβαλες το ρολόι σου να χτυπήσει στις 7 το πρωί; Τι έχεις να κάνεις; Δεν μου είπες κάτι!"

Ο Πέτρος κοιτάζει με καχυποψία τη γυναίκα του, που ετοιμάζεται για τη δουλειά. Κατά βάθος, αναρωτιέται γιατί δεν τον ενημέρωσε γι' αυτή την αλλαγή του προγράμματος. Είναι κάτι που δεν ξέρει; Ή μήπως τον παρακάμπτει;

Ελεγκτικότητα

Η ελεγκτικότητα είναι μια μορφή ελέγχου που ασκείται προς τους άλλους ή ακόμη και προς τον εαυτό μας. 

Πρόκειται για μια συναισθηματική κατάσταση όπου το άτομο επιθυμεί να έχει τον έλεγχο των καταστάσεων, των ανθρώπων και των γεγονότων στη ζωή του.

Η ανάγκη αυτή δεν είναι πάντα λογική, και συχνά προκύπτει από συναισθηματικές ανησυχίες ή φόβους που σχετίζονται με ανασφάλεια, ζήλεια ή χαμηλή αυτοπεποίθηση.

Η ελεγκτικότητα μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους: από την καχυποψία για το που βρίσκεται ο σύντροφός μας, μέχρι την υπερβολική ανάγκη να επιβλέπουμε τα παιδιά μας ή να ελέγχουμε τις λεπτομέρειες της δουλειάς των συνεργατών μας.

Συνήθως, η ελεγκτικότητα δεν αφορά μόνο τα μεγάλα πράγματα – συχνά περιλαμβάνει και μικρές, καθημερινές καταστάσεις που κάνουν τη ζωή μας πιο αγχωτική και περίπλοκη.

Η ελεγκτικότητα μπορεί να εμφανίζεται με χιούμορ ή με αυταρχικότητα, ή ακόμη και βιαιότητα. 

Τι Δεν Είναι η Ελεγκτικότητα

Πρέπει να γίνει σαφές ότι η επιθυμία για έλεγχο δεν είναι πάντα αρνητική. 

Υπάρχουν καταστάσεις όπου ο έλεγχος είναι απαραίτητος, όπως η διαχείριση μιας ομάδας σε επαγγελματικό περιβάλλον ή η φροντίδα ενός παιδιού. 

Αυτές οι καταστάσεις, όμως, βασίζονται στη λογική και την ευθύνη, και δεν συνδέονται με ανασφάλειες ή συναισθηματικά τραύματα.

Η υγιής εποπτεία και η οργάνωση διαφέρει από την ελεγκτικότητα.

Για παράδειγμα, είναι φυσιολογικό να θέλουμε να γνωρίζουμε που βρίσκεται το παιδί μας ή να ελέγχουμε ότι μια εργασία ολοκληρώνεται σωστά.

Η ελεγκτικότητα, όμως, αναπτύσσεται όταν αυτά τα ένστικτα φεύγουν εκτός ορίων και επηρεάζουν τις σχέσεις μας, δημιουργώντας πίεση και αντιπαλότητα.

Από Πού Πηγάζει η Ελεγκτικότητα;

Η ελεγκτικότητα συχνά πηγάζει από συναισθηματικές πληγές και φόβους.

Μπορεί να προέρχεται από προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες, όπως η προδοσία, η απιστία, η εγκατάλειψη, ή ακόμη και τραύματα παιδικής ηλικίας που δημιούργησαν μια ανασφάλεια για τον κόσμο γύρω μας.

Οι άνθρωποι που νιώθουν ότι έχουν χάσει τον έλεγχο στο παρελθόν μπορεί να αναπτύξουν έναν ενστικτώδη φόβο ότι θα συμβεί ξανά, και έτσι προσπαθούν να προβλέψουν και να αποτρέψουν τέτοια γεγονότα μέσω της ελεγκτικότητας.

Ο φόβος του άγνωστου, η έλλειψη εμπιστοσύνης (προς τους άλλους ή τον εαυτό μας) και το άγχος για το τι μπορεί να συμβεί οδηγούν στο να αναπτύξουμε τη συνήθεια να ελέγχουμε τα πάντα γύρω μας. Η ανάγκη αυτή είναι ένας μηχανισμός άμυνας που υποδηλώνει ότι προσπαθούμε να αποφύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις ή συναισθηματικό πόνο.

Η Αντίληψή μας δημιουργεί τα Συναισθήματά μας

Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι τα συναισθήματά μας δεν πηγάζουν από τις εξωτερικές περιστάσεις, αλλά από την ερμηνεία που δίνουμε σε αυτές τις περιστάσεις. 

Για παράδειγμα, το γεγονός ότι κάποιος δεν απαντά στο τηλέφωνό του δεν προκαλεί άμεσα ζήλεια ή καχυποψία. Αυτό που πυροδοτεί αυτά τα συναισθήματα είναι οι σκέψεις που κάνουμε για το τι μπορεί να συμβαίνει – σκέψεις που συχνά βασίζονται σε ανασφάλειες και φόβους.

Αρνητικές Σκέψεις: Πως να Τις Μετατρέψεις σε Ευκαιρίες

Το να συνειδητοποιήσουμε ότι οι εξωτερικές καταστάσεις δεν έχουν τη δύναμη να καθορίζουν το πως αισθανόμαστε είναι ένα πολύτιμο βήμα προς τη μείωση της ελεγκτικότητας. 

Εάν αποδεχτούμε ότι τα συναισθήματά μας προέρχονται από τις δικές μας ερμηνείες και αντιλήψεις, μπορούμε να αποκτήσουμε περισσότερη συναισθηματική αυτονομία και να επιτρέψουμε στους άλλους να ζήσουν τη ζωή τους χωρίς να προσπαθούμε να τους ελέγξουμε, ή να ελέγχουν εμάς.

Πως να Διαχειριστείς την Ελεγκτικότητα των Άλλων

1. Θέσε Ξεκάθαρα Όρια

Όταν κάποιος στη ζωή σου είναι ελεγκτικός, είναι σημαντικό να θέσεις όρια. 

Οι ελεγκτικοί άνθρωποι συχνά νιώθουν ανασφάλεια, και προσπαθούν να "διαχειριστούν" τις καταστάσεις μέσω της επιβολής.

• Βάλε όρια σε αυτά που είσαι διατεθειμένος/η να ανεχτείς και υπερασπίσου τα με σταθερότητα, χωρίς να γίνεσαι επιθετικός/ή. 

Για παράδειγμα, αν κάποιος προσπαθεί να ελέγξει τι κάνεις κάθε στιγμή της ημέρας, εξήγησέ του ότι χρειάζεσαι χώρο και ότι η συνεχή παρακολούθηση δεν είναι αποδεκτή.

5 Βήματα για να θέσεις υγιή (& ευγενικά) όρια

2. Επικοινώνησε με Ειλικρίνεια και Ηρεμία

Οι άνθρωποι που είναι ελεγκτικοί συχνά δεν αντιλαμβάνονται τον αντίκτυπο της συμπεριφοράς τους στους άλλους. 

• Μίλησέ τους ανοιχτά, αλλά με ηρεμία, για το πως νιώθεις όταν προσπαθούν να σε ελέγξουν. 

Δείξε τους ότι η συμπεριφορά αυτή σε κάνει να νιώθεις πίεση ή άγχος.

Για παράδειγμα, μπορείς να πεις: "Νιώθω ότι προσπαθείς να με ελέγξεις όταν με ρωτάς συνέχεια πού βρίσκομαι. Μου δημιουργεί άγχος και θα ήθελα να συζητήσουμε έναν τρόπο για να νιώθουμε και οι δύο πιο άνετα."

Πώς να αποκτήσεις αυτοπεποίθηση στην επικοινωνία; – Διεκδικητικότητα

3. Αναγνώρισε τις Ανασφάλειες του Άλλου

Η ελεγκτικότητα συχνά προέρχεται από βαθιές ανασφάλειες ή φόβους.

Εάν κατανοήσεις τι είναι αυτό που προκαλεί την ανάγκη για έλεγχο στον άλλον, μπορείς να απευθυνθείς σε αυτές τις ρίζες του προβλήματος, αντί να αντιδράς απλώς στη συμπεριφορά. 

Για παράδειγμα, εάν ο σύντροφός σου είναι υπερβολικά ζηλιάρης επειδή έχει πληγωθεί στο παρελθόν, το να προσφέρεις στήριξη και επιβεβαίωση μπορεί να βοηθήσει να μειωθεί αυτή η ανάγκη.

Νιώθεις Ανασφάλεια;

4. Μην Αντιδράς Υπερβολικά

Μια κοινή παγίδα είναι να αντιδράς υπερβολικά όταν ο άλλος προσπαθεί να σε ελέγξει. 

Ναι, η ελεγκτικότητα μπορεί να σε εκνευρίσει, καθώς υποθέτεις ότι παραβιάζονται τα όριά σου. Θέλεις να φωνάξεις «Δεν σ’αφορά ..(και κάποια κοσμητικά επίθετα)!» 

Αυτό συχνά οδηγεί σε καβγάδες και κλιμάκωση της έντασης.

Αντί να απαντήσεις με θυμό ή άμυνα, μπορείς να διατηρήσεις την ηρεμία σου και να δείξεις ότι αναγνωρίζεις τις ανησυχίες του άλλου, αλλά δεν θα επιτρέψεις να καθορίσουν τη δική σου συμπεριφορά.

Πως θα ανακουφίσεις γρήγορα το άγχος και τα συναισθήματά σου - Ασκήσεις ρύθμισης

5. Αποστασιοποιήσου όταν χρειάζεται

Αν κάποιος παραμένει επίμονα ελεγκτικός, μπορεί να χρειαστεί να αποστασιοποιηθείς.

Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τον απομακρύνεις εντελώς από τη ζωή σου, αλλά να δημιουργήσεις μια ψυχολογική ή φυσική απόσταση όταν η συμπεριφορά του γίνεται υπερβολική. 

Με αυτόν τον τρόπο, προστατεύεις τη δική σου συναισθηματική ευημερία χωρίς να επιτρέπεις στην ελεγκτικότητα του άλλου να σε καταβάλει.

6. Δώσε Χρόνο και Χώρο

Οι ελεγκτικοί άνθρωποι μπορεί να αντιδράσουν αρνητικά στην απόπειρα να θέσεις όρια και να αλλάξεις τη δυναμική της σχέσης. 

Είναι σημαντικό να τους δώσεις χρόνο να προσαρμοστούν και να καταλάβουν ότι η ανάγκη τους για έλεγχο δεν είναι αποδεκτή. 

Αν η σχέση είναι σημαντική, ίσως χρειαστεί να επανέλθεις σε αυτό το ζήτημα αρκετές φορές, μέχρι να γίνει κατανοητό και αποδεκτό.

Πρακτικές Συμβουλές για τη Διαχείριση της δικής σου Ελεγκτικότητας

1. Αναγνώρισε τις Συναισθηματικές σου Ανάγκες

Το πρώτο βήμα για να διαχειριστείς την ελεγκτικότητα είναι να αναγνωρίσεις τα συναισθήματά σου και τις ανάγκες που κρύβονται πίσω από αυτήν. Όταν νιώθεις την ανάγκη να ελέγξεις κάποιον ή κάτι, κάνε παύση και αναρωτήσου: 

"Τι πραγματικά με ενοχλεί; Τι φοβάμαι;"

Αυτή η ενδοσκόπηση μπορεί να σε βοηθήσει να ανακαλύψεις τι ακριβώς προσπαθείς να αποφύγεις ή να ελέγξεις.

2. Δούλεψε με την Εμπιστοσύνη

Η εμπιστοσύνη είναι το αντίθετο της ελεγκτικότητας. 

Μπορεί να χρειάζεται χρόνος για να χτιστεί εμπιστοσύνη, τόσο προς τους άλλους όσο και προς τον εαυτό σου.

Εξάσκησε την εμπιστοσύνη, δίνοντας στους ανθρώπους γύρω σου τη δυνατότητα να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις, ακόμα κι αν δεν μπορείς να προβλέψεις το αποτέλεσμα.

Παράδειγμα: Αν ο σύντροφός σου αργεί να γυρίσει στο σπίτι, αντί να τηλεφωνήσεις δέκα φορές, πες στον εαυτό σου: "Θα εμπιστευτώ ότι όλα είναι καλά και ότι θα επιστρέψει με ασφάλεια." Ενισχύοντας την εμπιστοσύνη σου, αποδυναμώνεις τον φόβο που πυροδοτεί την ελεγκτικότητα.

Μήπως αντιμετωπίζεις ζητήματα εμπιστοσύνης;

3. Αναβάθμισε την Αυτοπεποίθησή σου

Συχνά, η ελεγκτικότητα συνδέεται με χαμηλή αυτοπεποίθηση. 

Όταν νιώθουμε ανεπαρκείς, προσπαθούμε να ελέγξουμε τους άλλους για να βεβαιωθούμε ότι είμαστε σημαντικοί. 

"Δεν αξίζω"

Εστίασε στην αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή σου, και δούλεψε πάνω στη βελτίωση της εικόνας που έχεις για τον εαυτό σου.

Παράδειγμα: Αν βρίσκεσαι σε κοινωνικές καταστάσεις όπου νιώθεις την ανάγκη να ελέγξεις τους άλλους για να νιώθεις άνετα, κάνε πράγματα που σου φέρνουν χαρά και ικανοποίηση – επένδυσε στην προσωπική σου ανάπτυξη αντί να προσπαθείς να ελέγξεις τους άλλους.

Βάλε Εσένα σε Προτεραιότητα!

4. Δημιούργησε Χώρο για την Αβεβαιότητα

Η ελεγκτικότητα τροφοδοτείται από την ανάγκη μας να γνωρίζουμε τι πρόκειται να συμβεί. 

• Εξασκήσου στην αποδοχή της αβεβαιότητας. 

Ο κόσμος είναι απρόβλεπτος, και είναι φυσιολογικό να μην μπορούμε να ελέγχουμε τα πάντα.

Παράδειγμα: Αν ανησυχείς ότι κάτι μπορεί να πάει στραβά σε μια κοινωνική εκδήλωση που οργανώνεις, αποδέξου ότι μπορεί να υπάρξουν απρόβλεπτες καταστάσεις και κάνε ό,τι καλύτερο μπορείς χωρίς να προσπαθείς να ελέγξεις κάθε λεπτομέρεια.

Η ελεγκτικότητα είναι ένα κοινό φαινόμενο στις ανθρώπινες σχέσεις, συχνά ριζωμένο σε φόβους και ανασφάλειες που δεν αναγνωρίζονται εύκολα. 

Είτε εμείς οι ίδιοι την εκφράζουμε, είτε την βιώνουμε από τους άλλους, το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσουμε την προέλευσή της και να εργαστούμε προς την ανακούφιση από την πίεση που φέρνει. 

Αναγνωρίζοντας ότι τα συναισθήματά μας δημιουργούνται από τις ερμηνείες μας, και όχι από τις περιστάσεις, μπορούμε να αποκτήσουμε έλεγχο πάνω στις αντιδράσεις μας και να επιτρέψουμε στις σχέσεις μας να αναπτυχθούν με υγεία και αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Η διαχείριση της ελεγκτικότητας, είτε προέρχεται από εμάς είτε από τους άλλους, απαιτεί υπομονή, ενδοσκόπηση και σταθερότητα. 

Με τα κατάλληλα όρια, την επικοινωνία και την κατανόηση, μπορούμε να χτίσουμε πιο ισορροπημένες και ουσιαστικές σχέσεις, όπου η εμπιστοσύνη αντικαθιστά τον φόβο και η ελευθερία υπερνικά τον έλεγχο.

Με αγάπη, 

Μαρία

Disclaimer: Οι πληροφορίες που παρέχονται παραπάνω, προορίζονται αποκλειστικά για ενημερωτικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς και δεν υποκαθιστούν συμβουλές, διάγνωση ή θεραπεία σχετικά με ιατρικές ή ψυχικές παθήσεις. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτόν τον ιστότοπο ή οποιοδήποτε σχετικό περιεχόμενο δεν πρέπει να λαμβάνονται ως ιατρική ή ψυχιατρική συμβουλή. Πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας πριν λάβετε οποιεσδήποτε αποφάσεις που σχετίζονται με τη σωματική ή ψυχική σας υγεία.